Szczególną rolę w dziejach oświaty kościelnej odegrali: św. Hieronim i św. Augustyn oraz Kasiodor – powołany przez króla Ostrogotów Teodoryka (493-526) na naczelnika jego kancelarii (magister officiorum) odpowiedzialnego za wspieranie nauki (profesorów gramatyki, retoryki, prawa i medycyny).
W Irlandii działali druidzi – kapłani pogańscy (celtyccy), którzy według wzorów rzymskich uczyli wszystkich chętnych chłopców siedmiu sztuk wyzwolonych (trivium: gramatyka, retoryka i dialektyka oraz quadrivium: arytmetyka, geometria, astronomia i muzyka) oraz kultury irlandzkiej (celtyckiej): czytania, pisania, literatury narodowej i prawa irlandzkiego.
Kult pracy i nauki głosili benedyktyni. Zakon ten został założony w 529 r. Jego twórcą był św. Benedykt z Nursji (480-543), a główną siedzibą klasztor na Monte Cassino. Do zwykłych ślubów zakonnych obejmujących czystość moralną, ubóstwo, celibat – dodawali obowiązek modlitwy i pożytecznej pracy (ora et labora).
Benedyktyni w swych klasztorach dawali schronienie prześladowanym i uciśnionym, szerzyli wiarę przez zakładanie bibliotek, przepisywanie licznych arcydzieł literatury starożytnej, prowadzenie kronik. Tworzyli dla potomnych nieocenione źródła historyczne (W Polsce im zawdzięczamy słynną „Kronikę Galla” anonima).
Słynnym benedyktynem, wywodzącym się z Irlandii, był Alkuin (735-804), autor wielu traktatów filozoficznych, poematów i podręczników szkolnych do dialektyki, gramatyki i retoryki. Na dworze Karola Wielkiego (742-814) w Akwizgranie założył słynną szkołę pałacową w 782 r. Uczęszczał do niej cały dwór i najbliższa rodzina króla. Pielęgnowano w niej szczególnie dialektykę, poezję i retorykę oraz wiedzę medyczną, a także język starofrankoński.
Alkuin z polecenia króla troszczył się także o rozwijanie szkół kościelnych: klasztornych, katedralnych i parafialnych. Programy nauczania we wszystkich tych szkołach oparte były nauce łaciny używanej w liturgii kościelnej (tzw. vulgata) i n 7 sztukach wyzwolonych, treściowo – w stosunku do czasów rzymskich - bardzo zubożonych.
Dzięki działalności Alkuina rozwinęła się wśród wyższego kleru umiejętność czytania i pisania, co pozwoliło Karolowi Wielkiemu na rządzenie państwem za pomocą pisemnych rozporządzeń, tzw. kapitularzy.
Wychowanie fizyczne w szkołach średniowiecznych, których głównym przesłaniem było kształcenie młodzieży do stanu duchownego (alumnów - w szkołach klasztornych i kleryków - w szkołach katedralnych) nie odgrywało większej roli. Ascetyczne tendencje, którym ulegał także Alkuin przekonywały wiernych o marności rzeczy doczesnych („życie jest wyczekiwaniem śmierci”). Zdrowie „duszy”, a nie „ciała” było celem nadrzędnym wychowania.
W 796 r. Alkuina zastąpił bp. Orleanu Teodulf, który w imieniu króla wydał biskupom polecenie, by do szkół przyjmowali także młodzież świecką.
Ten okres dziejów zwykło się nazywać renesansem karolińskim.
www.fit.pl
1
